گروه فرهنگی / حوزه تاریخ – وحید دانشی کارشناس ارشد علوم سیاسی در یادداشتی تحلیلی که در اختیاربویرنیوز قرار داده به بررسی حمله محمود افغان به کهگیلویه و بویراحمد پرداخته است.
به گزارش بویرنیوز، متن یادداشت در ادامه می آید:
قبل از پرداختن به اصل مقاله لازم است این نکته را خدمت همه هم استانی های بزرگوارم عرض کنم که تاریخ عرصه رخداد هاست و هر انسانی که مشتاق حقیقت و طالب زدودن خرافات است، باید تاریخ را براساس دلایل و براهن مکفی به قضاوت بنشیند نه بر اساس گفته هایی که در هیچ یک از منابع معتبر و ارزشمند ثبت نشده اند. تفکر و آزاد اندیشی لازمه یک جامعه باز و متمدن است . جایی که همه یک گونه می اندیشند. فی الواقع اندیشه ای وجود ندارد. احترام گذاردن به افکار هم دیگر و نقد وبررسی آنها، ما را به بهترین راه و انتخاب رهنمون خواهد کرد. و در تعالی فکر به شدت موثر است. واگر فردی از راه مخالفت در می آید لازم است دلایل خود را با سندیت بیان کند نه از روی خیال پردازی ها و هزاران حرف بی سند.تا بوده جنگ خرافه و علم بوده.همیشه انسانهای عامی بر طبل خرافه می کوبند و بر آن می بالند، و با منقولات بی اساس بر معقولات خواص می تازند. و این چنین شادمانه بر حقیقت ذبح شده به قامت غرور ایستاده اند. وتکه های حقیقت را به جام خرافه سر می کشند. وخود نمی دانند چه خیانتها که به راه راست نکرده اند. می طلبد در همه عرصه ها ما به صورت آکادمیک و علمی با مسائل روبه رو شویم و از برخوردهای احساسی و بدون پشتوانه بر حذر باشیم. و روشنفکران ما خوب می دانند که چراغ حقیقت و دانایی فقط با منطق و برهان روشن می شود و چراغ نادانی با خرافه و مجهولات،
نگاهی به حمله محمود افغان به کهگیلویه و بویراحمد
حرکت محمود افغان به سمت شهر اصفهان و تصرف نسبتا آسان این شهر و شکست دادن آخرین پادشاه بی لیاقت و بی کفایت سلسله صفوی توسط او، محمود را بر آن داشت تا به دیگر نقاط ایران لشکر کشی کند. هنگامی که شهر گلپايگان، به دست محمود افتاد و دامنه تسلط وى، تا خوانسار و كاشان كشيده شد. آنوقت محمود، براى سركوبى طوايف كهگيلويه كمر بست.( نادرشاه و بازماندگانش، ص: 17). محمود «خود با سپاه بسيار به عزم تسخير لرستان و كوه كلونه ( کهگیلویه) و بختيارى روانه گرديد. چون به بلاد بختيارى رسيد، طايفه بختيارى حاضر و آماده بودند، على الغفله بر سپاه محمود ريختند. و كسان بسيار از او به قتل آورده، به محمود غيرت دست داد. به نواحى كوه كلونه به جهة اخذ انتقام رفت». (سفرنامه كروسينسكى، ص: 76) و در همين سال [1136]: شاه محمود افغان با سى هزار نفر سپاه به جانب كوهگيلويه و بهبهان تاخت و ايلات آن نواحى در همهجا از كناره سپاه افغان درآمده، جماعتى را مىكشتند و اهل دهدشت كه قصبه كوهگيلويه است، فرار كرده، وارد بهبهان كه هشت فرسخى دهدشت است گشته، در حصار بهبهان محصور شدند.( فارسنامه ناصری،ج1، ص 503).
این را مردم عزیز ما بدانند که بهبهان در آن دوران متعلق به کهگیلویه بوده است.«و ببايد دانست كه نواحى كوهگيلويه را بر دو قسمت نمودهاند، قسمت مشرقى و شمالى آن را كه وسيعتر و بيشتر آن كوهستان است «كوهگيلويه» و «پشتكوه» گويند و قسمت جنوبى و مغربى آن را «زير كوه» و «بهبهان» . و «پشتكوه» در اصل سه ناحيه بود: ناحيه بلاد شاپور، ناحيه تل خسروى، ناحيه رون. و «زير کوه» 5 ناحيه بود:
1- ناحيه باشت
2- ناحيه حومه ارجان
3- ناحيه زيدون
4- ناحيه كوه مره
5- ناحيه ليراوى» (فارسنامه ناصرى، ج2، ص: 1469) .
«بهبهان … اهل كوهگيلويه، چادر سياه را «بهان» گويند و در زمستان از باران و تابستان از آفتاب آزار كشيدند. در اين جاى چند خانه از خشت و گل ساخته خود را آسوده داشتند و جمعى ديگر كه هنوز در چادرها توقف داشتند از خانههاى خشتى جويا شدند، در جواب گفتند: «به از بهان» است، پس به «بهبهان»شهرت يافت ...(فارسنامه ناصرى، ج1، ص: 116).
لشکر محمود از منطقه کوهستنای تنگ تکاب که بزرگترین و مهمترین تنگه عرضی موجود در رشته شمالی بهبهان است و امروزه سد مارون در آن قرار داردوارد شد.( مداری و کیکاوسی، 1381). و قریه بکان( روستای امام رضای فعلی) را تصرف کرد. از روستای بکان تا بهبهان دو فرسخ راه بود و محمود خود را به حصار بهبهان رسانید و آنجا را با لشکرش محاصره کرد. محاصره بهبهان از روز چهارشنبه 16 ربیع الثانی سال 1136 ه.ق صورت گرفت. (کتاب ماه و جغرافیا). محمود افغان بیش از 30 روز بهبهان را محاصره کرد. فارسنامه ناصری محاصره بهبهان را بیش از چند ماه ذکر می کند.شیخ الاسلام بهبهانی آن را 36 روز بیان کرده . محمود افغان ابتدا از راه حیله ونیرنگ وارد شد و وزیر خود را همراه با چند نفر دیگر برای مذاکره با بزرگان بهبهان به سوی دروازه شهر فرستاد. با این کار محمود بین ميرزا قوام الدين طباطبائى كلانتر بهبهان و بزرگان و کدخدایان اختلاف افتاد به این صورت که آیا تسلیم محمود شوند یا با او پیکار کنند. اما به دلیل پافشاری کلانتر بهبهان مبنی بر عدم تسلیم، این نقشه محمود افغان به شکست می انجامد. اما افغان ها باز بیکار ننشسته و و تلاششان بر آن بود تا ازحصار قلعه که کوتاه تر بود وارد شوند که باز این مسئله به شکست منجر می شود و کاری از پیش نمی برند. محمود افغان دستور حمله به یکی از دروازه های شهر به نام دروازه «بندبه» را صادر می کند. و فشار لشکر محمود به دروازه لحظه به لحظه زیاد می شود تا اینکه با پرتاب توپ به سمت لشکر محمود و کشته شدن یکی از فرماندهان او،لشکریان پا به فرار می گذارند و مردم بعد از فرار افاغنه تجهیزات آنها را به داخل قلعه هر چند با زحمت فراوان وارد می کنند.
محمود افغان شبانه از ارامنه ای که در لشکرش بودند می خواهد که در زیر دیوار در قسمت جنوبی آن یک سوراخ عمیق وبزرگ بزنند که از قضاپس از این تصمیم باران تا سه روزشروع به باریدن می کند و واین بارش موجب کندی در کندن راه ورودی به حصار می شود ومحمود افغان در این حین از سر وعده و وعید وارد می شود ولی باز به بن بست می رسد.
محمود از آنجایی که می خواست کار نقب زنان ارمنه به خوبی و در خفا پیش رود طرح مذاکره را پیش می کشد تا وقت کافی برای اجرای نقشه داشته باشد. اما بر خلاف میل محمود نقشه او لو می رود و محمود در این نقشه ناکامی نصیب او می شود. از آن همه سپاه، سه هزار نفر افغان برهنه و عريان به اصفهان رسيدند(سفرنامه كروسينسكى، ص: 76). و محمود افغان چون كارى نكرده بود، از خجلت خود، شب تاريك داخل شهر گرديد( تاريخ ايران، ج2، ص: 337). در سفر نامه كروسينسكى این چنین آمده که« اتفاقا شبى برفى عظيم باريد. محمود از آن نواحى به جاى ديگر حركت نتوانست كرد. از هر طرف برف راه را بسته بود. اطراف و اكناف محمود را احاطه كردند. تا سه ماه شدت برف و سرما طول كشيد. بهر طرف تاختند، راه به جائى نتوانستند برد. از مانند اسباط بنى اسرائيل در آن تيه بىدليل، ذليل و سرگردان ماندند. بعد از سه ماه برفها آب شده، نهرها طغيان نمود. قزلباشيه جسرها( پلها و اتصالات) را بريدند. ناچار گذشتن از آب خواستن نمود، (مقدور نبود). سپاه و اموال در ميانه تلف شد (و) امكان سلامتى در خود نديدند. بالاخره قاسم خان بختيارى كه از جانب محمود، التفات و اكرام يافته بود، خفيه( پنهانی)، نزد او آدم فرستاد دليل راه بر محمود شدند( راه را به محمود نشان دادند) و از آن همه سپاه سه هزار نفر افغان برهنه و عريان به اصفهان رسيدند . پنهانى در شب داخل شدند و افاغنه از محمود ديگر رو گردان، عازم بلاد و اوطان خود شدند و آتش فتنه، اشتعال يافت. محمود به قدر مقدور، به خوشحال سپاه پرداخته، اهتمام تمام به نوازش و رعايت آنها كرد. پنجاه هزار تومان به سپاه خود بخشش كرد و در ايام فائيز به سبب ضعف به جائى حركت نكرد و در اصفهان بود( سفرنانه كروسينسكى، ص: 76). ومردم بویراحمد که هیچگاه در تاریخ برای متجاوزان سر تعظیم فرود نیاورده اند با رشادت و غیرت محمود افغان در تصرف سرزمینشان ناکام کردند و باز صحنه ای برای تاریخ رقم زدند که وارثانشان همیشه بر غیرت و شرفشان ببالند.
منابع :
- کتاب ماه و جغرافیا . آبان شماره 150. از 35تا42
- مداری، ابراهیم و کیکاوسی، علی،1381،نگاهی به توان های گردشگری بهبهان، چاپ اول، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی ایتا.
- تاريخ ايران، سرپرسى سايكس / ترجمه: سيد محمد تقى فخر داعى گيلانى،نشر: افسون، تهران،1380،چاپ: هفتم
- سفرنانه كروسينسكى.كروسينسكى ، ترجمه: عبد الرزاق دنبلى مفتون. محقق / مصحح: مريم مير احمدى. نشر: توس. تهران. 1363. چاپ: اول
- فارسنامه ناصرى، حاج ميرزا حسن حسينى فسايى. محقق / مصحح: منصور رستگار فسايى . نشر: امير كبير. تهران. 1382. چاپ: سوم
- نادرشاه و بازماندگانش. عبد الحسين نوايى.نشر: زرين. تهران. 1368 ش. چاپ: اول
خدا رحم کنه. باز اقای دانشی مطلب زد. ولی مثل همیشه با دلیل و با سند می نویسه
واقعا جالب بود. این استان ما چه سرگذشتی داره. سرزمینی که همیشه با بزرگان تاریخ به گونه ای مرتبط می شه. از نویسنده تشکر می کنم و از ایشون باز می خوام تاریخ سرزمین مادریمون رو بیشتر به مردم نشون بده ولی با همین طریقه و با منبع تا بدونیم که حقیقت کدومه.
در مورد ریشه طوایف بویرحمد اگه مطلب نوشته شه خیلی خوبه.
اقای دانشی جوان اهل مطالعه ای هستن. و مطمءنن با نوشتن این مقالات مستند می تونن به جاهای خوب برسن. و باید برای روشن تر شدن حوادث استان زحمت و مطالعاتشون را افزایش بدن و در مورد دیگر حوادث مطلب بنویسند.
خدا شاهده از وقتی این آقای دانشی تو بویر نیوز مقاله می زنه تقریبا هر روز به بویر نیوز سر می زنم تا مقالاتشو ببینم. مطالب ایشون چون از یک زاویه دیگه نگاه می کنه. و از منابعی که بهره می بره جدید و کم پیدا هستند و من نمی دونم این منابع رو از کجا گیر می آرن. همه فکر می کردند در مورد استان ما کتاب کم هست ولی ایشون هر با کتاب های جدیدی رو معرفی می کنه.
آقاي دانشي اگر صد ليسانس هم بگيري به پاي هيچكدام از مورخان يا اينكه بخواي نقدي از تاريخ گذشته داشته باشي هرگز درآن حد نخواهي بود به قول معروفان گويند كاسه وكوزه ات راجمع كن برو دنبال كارت .
برادر من. چرا این طور نسبت به اقای دانشی اظهار نظر می کنید. بحث آقای دانشی نیست. ولی لحن شما خیلی بی ادبانه است. شما چطور به خودتون اجازه می دین امثال آقای دانشی این تاریخ پر افتخار بویراحمد را ننویسند. شما به جای تشویق ایشون در جهت سربلندی استانمون داری بد کار می کنی. به خدا باید امثال ایشون رو تو استان تشویق کرد. این بنده خدا که ادعایی نداره. واقعا از این جور حرفا ادم حسابی ناراحت می شه. ما باید مشوق هم باشیم نه دشمن هم. ایشون هم دارند سهم خودشون رو نسبت به این استان ادا می کنند و من به شخصه از ایشون کمال تشکر را دارم. و از آقای دانشی می خوام و از همه کسانی که دلشون برای بویراحمد می تپه از حرف های امثال این آقا ناراحت نشن و به کارشون با کمال امیدواری ادامه بدن. زنده باد بویراحمد همیشه غیرتمند و سرافراز
بهبهان جزئی از ما بوده یا ما جزئی از بهبهان بودیم؟
این استان ما چقد اسم داشته. کوه کلونه اسم عجیبیه
معنی نقب را هم اگر می نوشتید خوب بود.
نقب یعنی تونل. سوراخ بزرگ و عمیق
در قدیم مثل اینکه حرفی از یاسوج نبوده و بیشتر تل خسرو مطرح بوده و بویراحمدی ها اونجا زندگی می کردند.
این مقاله لحن آرومتری داره .
مگه قبلی تند بو؟
باید گفت تاریخ استان ما همیشه سرشار بوده از جوانمردی ها و جوانمردها. انسان وقتی تاریخ پیروری های سرزمینش رو می خونه و می بینه گذشتگان چقد برای عزت سرزمینشون تلاش کردند به خودش می باله و افسوس می خوره که چرا امروز تلاش دیروز رو نمی بینیم
با خوندن این مطلب فهمیدم که اقای دانشی واقعا مغرض نیست و انشااله موفق باشن
اره واقعا. کسی که برا حرفاش این همه سند می اره معلوم می کنه برا روشنگری اومده نه تخریب و کینه.
واقعا این اسم استان ما خودش یه تاریخ میخواد براش بنویسی. هر کی یه جور صداش کرده
خوب بود. ممنون
میشه گفت اطلاعات اقای دانشی از قرن ده به بعد نسبتا قابل قبوله و لی ماقبل ان نیاز به مطالعه بیشتر دارند.
من اقای دانشی رو می شناسم. ایشون خیلی از کتابهای تاریخ رو دارن و ایشون کتابهایی رو در اختیار داره که واقعا به جرات می گم در یاسوج حداقل. کسی نداره. وایشون اهل کتاب و منطق هستن.
آقاي دانشي حضرتعالي كه عجوبه تاريخ نيستيد وياداشتهاتون را از روي نوشته ديگراني كه قبلا اين تاريخها را نوشته اند جمع آوري كرده ايد تفكر وآزاد انديشي كه شما مي فرماييد درست اما نه به قيمتي كه چون شما رفتين گشتين چندتا كتاب هم خوانديد قسمتي از مطالب درمورد تاريخ وسرگذشت قوميتها وحمله تيمور ويامحمود افغان گير آورين نظر شخصي خودتون را ملاك قرار دهيد وآنچه كه از اين منابع ارزشمند را نتونستيد گير بياوريد بايد تكذيب كنيد اصلا عين مطالب كه خود شما مي نويسيد خيال پردازي است . تاريخ رانميشه دستخوش افكار وتصورات فردي خود قرارداد
ببینم عزیزم شمابا آقای دانشی کارداری یاباچیزی که مینویسه…..خوب معلومه هرکسی هرچیزی را مینویسه بخشیش از منابع بخشی در محضر اساتید بعضی هم تراوشات ذهنیه ….بخدا زاویه دید آقای دانشی کاملا متفاوته …کاش میتونستم از نزدیک ببینمشون مشخصه انسانی بدور از تعصب و دارای شخصیتی آکادمیک هستند.بیایید چنین افرادی را تشویق کنیم…چنین نویسنده هایی در استان ما نادر هستند.من برای اولین بار که این مطب را میبینم
بحث طرفداری یا نقد نیست. اما نویسنده محترم برا حرفاش دلیل و منبع اورده . و نظر خودش را نگفته. فقط گفته دیگران این را نوشتند . و اینکه این منابع رو هم به ما معرفی می کنند جای تشکر داره. واقعا خیلی ها نمی دونستند این همه کتاب در مورد وقایع استان ما نوشته شده باشه. به نظر من منصفانه باید قضاوت کرد.
حالا یه جوون تو این استان داره با دلیل حوادث استان را بیان می کنه. این چه حرفهایی هست که در مورد ایشون می زنید. مغرض. عجوبه نیستین. کینه. و… خوب اگه حرف دارین با دلیل بیاین بیان کنید. این بنده خدا که ادعایی نداره فقط داره حرف هایی می زنه که ممکنه راست باشه یا نباشه. باید با دلیل حرف زد. شماها که این همه انتقاد می کنید یه دلیل هم نیاوردین. بذارید این جوونای زحمتکش کارشون زو انجام بدن و دلسردشون نکنین.
آخه عزیز من …مافقط گزنفون رابه عنوان اعجوبه تاریخ میشناسیم اونم که مرده میخوای شخص دیگری تحقیق وتفحص نکنه تاایشون از اون دنیا تشریف بیارن….تلاشهای آقای دانشی برای شناساندن تاریخ به مردم استان ستودنی است…
مردم بویراحمد در زمان صفویه قدرتی نداشتند ایل نویی در منطقه حاکم بود
درود بر تل خسرو
اقای تارریخدان در زمان صفویه وخیلی پیشتر از ساسانیان کل منطقه کوهگیلویه لیراوی هندیجان ماهشهر رامهرمز بهبهان ایالت تاریخی ارجان را تشکیل می دادند به مرکزیت بهبهان قضیه لشکرکشی محمود افغان به این مناطق ودر نهایت محاصره تنها شهر مهم منطقه در ان زمان یعنی شهر بهبهان وشکست تاریخی محمود افغان پشت دروازه های بهبهان کهتحسین نادرشاه افشار را نیز برانگیخت که نامه تشکرآمیزی را خطاب به مردم بهبهان نگاشت خود جای بحث زیاد دارد که از حوصله اینجانب خارج می باشد وخود نیاز به ساعتها بحث ونوشتن کتابها در اینمورد است
درجواب ناشناس عزیز اکثر کتب تاریخی بر اساس منابع جمع آوری شده از مورخان دیگر نوشته شده ودر این نوشته اصلا نظر شخصی خودشونو دخالت ندادن بلکه از منتبع استفاده کرده ودر جواب اون برادری که میگه مردم بویراحمد در زمان صفویه قدرت نداشتن این مطلبو در نظر داشته باشین ایل نویی از طرف حکومت به عنوان کلانتر انتخاب. میشد ولی همیشه در کتب تاریخی. در هنگامه نبردها فقط اسم ایل بویراحمد اومده. ونه ایل دیگه ایی
ومردم بویراحمد که هیچگاه در تاریخ برای متجاوزان سر تعظیم فرود نیاورده اند با رشادت و غیرت محمود افغان در تصرف سرزمینشان ناکام کردند و باز صحنه ای برای تاریخ رقم زدند که وارثانشان همیشه بر غیرت و شرفشان ببالند.
جدا تاریخ تاسیس بویراحمد را بخوان بعد غیرت
لازم است به اول مقاله خودت “قبل از پرداختن به اصل مقاله لازم است این نکته را خدمت همه هم استانی های بزرگوارم عرض کنم که تاریخ عرصه رخداد هاست و هر انسانی که مشتاق حقیقت و طالب زدودن خرافات است، باید تاریخ را براساس دلایل و براهن مکفی به قضاوت بنشیند نه بر اساس گفته هایی که در هیچ یک از منابع معتبر و ارزشمند ثبت نشده اند. تفکر و آزاد اندیشی لازمه یک جامعه باز و متمدن است ” هم توجه کنی
مقالات آقای دانشی جای بحث داره و بویر نیوز باید نقدی بر مطالب آقای دانشی ارائه بده
ای ول به مردم بویراحمد
بین مطالب بویرنیوز مقالات آقای دانشی بیشترین بازدید را دارند بنظرم ایشان را حمایت کنید چون جوان مستعدی بنظر میرسد است…
الان که اومدم رو صندلی نشستم دیدم بویر نیوز رو دستکتاپه و یه نظری به مقاله و نظرات انداختم. بعضی از مقاله تعریف کرده بودند. بعضی از افتخارات استان خوشحال بودند. واینها جای خوشحالی داره. اما بعضی که خیلی خیلی کم بودند که راجب نویسنده این مقاله اظهار نظر کرده بودند و حرف هایی رو زنده بودند که از نظر من که یک دانشگاهی هستم برازنده نبود. ایشون حالا مورخ بشوند یا نشوند به تلاش خودشون بستگی داره و انشااله با این تلاشی که در پیدا کردن منابع داره موفق خواهند بود. حضرت علی ع می فرمایند به گفته توجه کنید نه گوینده که منظور این امام اینه که ببینید چه حرفایی زده می شه و به خاطر گوینده شما از حرف های خوب دور نباشید. لطفا دوستان منصف باشند.
درود بر آقای دانش که داره بخش هایی از تاریخ فراموش شده استان را زنده میکنه واقعا کار ایشان جای تقدیر وتشکر داره وباید از ایشون حمایت بشه واگه قراره اگه از ایشون انتقاد بشه انتقاد سازنده باشه نه قصد تخریب ودلسرد کردن ایشون امیدوارم با پشتکاری که ایشون دارند از خودشون نشون میدن بتوانندکتابی درمورد تاریخ بویراحمدودر کل استان گردآوری کنند ودر ضمن اگر در نوشته های ایشون دقت کنید تنها مورخ بومی است که تعصبات قومی را دخیل نکردند ان شااله که در کارشون موفق باشن