در آمدی بر مراسم فاتحه‌خوانی در کهگیلویه و بویراحمد

سعید کرمی – الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ
همیشه و از دیرباز در فرهنگ اصیل ایرانیان همدلی و همدردی و کمک به همنوعان، اصلی ثابت و چراغی فروزان بوده که از این حیث مردمان باشعور این دیار پرغرور ، (سرزمین چهارفصل کهگیلویه و بویراحمد) همواره پیشتاز بوده و کمک به محرومان و همدردی با مصیبت دیدگان جامعه و دیارشان را در حد بضاعت خویش از اوجب واجبات دانسته اند، لذا اگر آنها را گل سرسبد بخشش ، الگوی نوع دوستی و پیشتازان اخلاق و انسانیت بدانیم، سخنی به گزاف نگفته و توصیفی دور از حقیقت نداشته ایم .
در سینه فرهنگ این سرزمین با اصالت، با قلم عطوفت و عبودیت مردان مرد این دیار کهن، آدابی مدبرانه و رسومی انسان دوستانه نگاشته شده است که قدمتی به بلندای تاریخ دارد و عظمتی در خور شأن خلیفه الهی و انسانیت انسان.
در گورستان های پیدا و پنهان این سرزمین سرفراز، بزرگ مردان و شیرزنانی در سینه خاک آرمیده اند که اگر چه استخوانهایشان با خاک یکسان شده است، ولی پاداش پایه گذاری سنت های خداپسندانه و رسوم خیرخواهانه، هنوز که هنوز است به حساب  اعمالشان واریز می گردد و الی الابد از چشمه همیشه جاری نیات خیرشان سیراب می گردند.
امروز نیز به مانند ادوار گذشته بزرگان و صاحبنظرانی در طوایف مختلف گوی احترام را در دست دارند و بر کرسی مرجعیت فکری و تصمیم گیری قومشان تکیه داده اند که اگر چه با نیت خیرخواهی سکان کشتی قوم را در ید اختیار دارند و ستون سترگ ایل و دیارشان می باشند، اما گاهی نیز ناخواسته و در بعضی موارد غروری کاذب بر آنها چیره می گردد و تصمیماتی بحران زا اتخاذ می کنند که یقینا تا قیام قیامت بار گناه آن را به دوش خواهند کشید.
حضور صمیمانه و همکاری خالصانه در مراسمات فاتحه خوانی، یکی از آدابی بود که ضمن خشنودی خداوند، تصلای خاطر بازماندگان داغدار را فراهم می نمود و تبعات بعدی و ازجمله تبعات مادی هر مصیبتی را به مراتب کمتر و یا به کلی از بین می برده و بی شک تبارک الله احسن الخالقین خداوند را در پی داشته است، خرده فرهنگی که نه تنها گرد حسرت و رنگ زرد ناداری را از چهره مصیبت دیدگان می زدود، بلکه رضایت دنیوی و پاداش اخروی خداوند ذوالاقتدار را نیز در بر داشته است.
شرکت دسته جمعی در مراسمات عزا به صورت ایلی و قبیله ای از قدیم الایام در دیار این مردمان خونگرم مرسوم بوده است که ضمن قرائت فاتحه و ابراز همدردی خالصانه با صاحبان عزا ، وجوهاتی هرچند ناچیز را همراه با احترام تمام به خانواده مصیبت دیده تقدیم می نمودند که همین مبالغ ناچیز قطره قطره جمع می شد و دریایی از همدلی تشکیل می داد و نهایتا بدانجا می رسید که بار مالی مراسمات مذکور را به کلی از دوش خانواده داغدار برداشته و حس هم افزایی را زنده و روح همدلی را به کالبدها می دمیده است.
اما اخیرا همراه با سرد شدن عواطف انسانی و تبخیر روحیات معنوی، چشمه غرور عده محدودی از طبقه مرفه بی درد و بی خبر از قشر ضعیف جامعه نیز جوشیدن گرفت و به تدریج این آئین خداپسندانه را به انزوا کشانده و دستخوش هوس های بی پایه و اساس و سیاست های غلط خود نموده است، همانهایی که زمین و زمان را با ترازوی مادیات و معیار ثروت می سنجند و از افتخارات خود دانستند که طرح عدم دریافت و پرداخت وجوهات مردمی در مراسمات را استارت زده و این نهی شدید را به دیگران نیز تحمیل نمایند که شاید خود را بی نیاز از دیگران اعلام کرده و سرمایه داری و بی دردی خود را فریاد بزنند، و این در صورتی است که در این هستی رمزآلود و جهانی که بنی آدمش اعضای یکدیگرند و اگرچه کوههایش به هم نمی رسند ولی آدمهایش به هم خواهند رسید، هیچ کس از اجتماع و همنوعان خود بی نیاز مطلق و همیشگی نبوده و نخواهد شد و تنها ” اللَّهُ الصَّمَدُ ” است ولاغیر.
از میان برداشتن این آیین بجا و پر دستاورد با این توجیه صورت گرفت که شاید کسانی که می خواهند در مراسمات شرکت کنند قدرت پرداخت مبلغی جهت این امر را نداشته باشند و دوهزار تومان بر ایشان سخت بیاید و خدای ناکرده به خاک سیاه نشسته و از قافله ثروت عقب بمانند، پس باید صاحبان مراسم را با قرضها و نداری ها به حال خود رها کرده به دست طلبکاران بسپارند .
و تأسف اینجاست که این تفکرات در میان مردمانی رو به شکفتن و گسترش است که خود را پیرو اسلام ناب محمدی (ص) دانسته و مدعی قرآن آسمانی هستند ، اسلامی که انباشتن بیهوده ثروت و خودداری از انفاق مال را به شدت مذموم دانسته و قرآنی که تعبیرات بسیار شدیدی علیه این پدیده زشت و ناپسند به کار برده است، از جمله آنجا که می فرماید : ” روزی که آن گنجینه ها را در آتش دوزخ بگدازند و پیشانی و پهلو و پشت آنان را با آنها داغ کنند و گویند این است آنچه برای خود اندوختید، پس کیفر آنچه را می اندوختید ، بچشید ” . سوره توبه، آیه ۳۵
در صورتی که هیچ عقل سلیمی پذیرای این توجیه بی منطق نیست که حتی اگر بر فرض محال شخصی هر روز هم در یک مراسم شرکت کرده و مبلغی هم کمک نماید ، ۶۰ هزار تومان در ماه کمر وی را شکسته و اخلالی در زندگی وی ایجاد نماید، چنانچه در مقابل این عمل نیز پاداشی چندین برابر آن را در نامه اعمالش می نگارند و در ” یَوْمَ لَا یَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ” فریادرس وی خواهد بود.
این فرهنگ غنی و رسم کهن درحالی توسط اقلیتی محدود به اکثریت قاطع مردم تحمیل گردیده و جای خود را به یک تفکر بی اساس داده است که اگر از عموم مردم و اقشار مختلف قبایل و طوایف نظرخواهی شود بالغ بر ۹۰درصد ایشان مخالف از بین رفتن این سنت حسنه خواهند بود و صرفا به دلیل تحمیل بزرگان به این موضوع گردن نهاده و از پذیرفتن کمک های انسان دوستانه دیگران امتناع می ورزند.
اینک مساله این است و نکته اینجاست که نشستن صرفا نمادین در یک مراسم ختم بدون اینکه باری از دوش کسی برداشته و فشاری تقلیل یابد چه دستاوردی می تواند داشته باشد، و همدردی چگونه تفسیر می شود اگر دردی را از کسی کم نکرده باشیم؟
آیا صرفا لقلقه زبان و تلفظ جمله ” خدا رحمتش کند ” و ” خدا صبر بدهد ” آن هم از زبان کسانی که شاید خود کوه گناه و دریای معصیت باشند، میت را به بهشت برده و برای بازماندگان شق القمر می کند؟
و نتیجه آنکه که این تغییرات فرهنگی، تنها و تنها دستخوش بی تدبیری عده ای مادی گرا و ملعبه دست عناصری ظاهر پسند شده و در آینده نیز گریبان دیگر ارزشهای جامعه را خواهد گرفت، کسانی که صرفا به جنبه ظاهری موضوعات عمیق توجه نموده و از اصل و اساس و عصاره ارزشمند نهفته در این رسوم دیرین غافل مانده اند و با صرفا تشریفاتی کردن مشارکت انسانی و اخلاقی مردم  تنها سیاهی لشکر مدعی همدردی را جهت شرکت در مراسمات کافی دانسته و خواسته یا ناخواسته بر طبل تخریب سنن حکیمانه و آداب کریمانه در این مرز پرگهر و دیار با اصالت می کوبند .
لذا این حقیر با توجه به مشاهدات عینی تبعات منفی این سنت شکنی و علم به نارضایتی اکثریت عامه مردم از این موضوع، برخود لازم دانستم مراتب را به پایه گذاران و مجریان این طرح بی منطق هشدار دهم،‌ باشد که در این مورد تفکری بیشتر و در موارد مشابه نیز دقتی مضاعف اعمال گردد و در نهایت ملاک تصمیم گیری های بزرگان رضایت خداوند و خشنودی خلق الله لحاظ شود نه سیاست های بی منطق قومی و قبیله ای.
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ