تاریخچه بهداشت و درمان در شهر سی سخت(+اسناد و تصاویر)

بویرنیوز- چنگیز نیک اقبالیان؛ مردم سی سخت تا قبل از سال  1253 شمسی در قریه پیشور، پنج  کیلومتری شرق سی سخت  ساکن بودند و بنا به نوشته تاریخ فارسنامه بنام ده ملا محمد قلی مشهور بوده است. با آغاز کلانتری مرحوم قبادخان نیک اقبال در سال1253-1254 شمسی بدستور مشارالیه شروع به احداث خانه های مسکونی و جداول آبیاری و انتقال اهالی به دهات جدید الاحداث نمودند.  بمنظور رفاه حال مردم که نیاز به خدمات فنی و حرفه ای  و رفاهی بودند صاحبان حرفه های مختلف مانند روحانی ،مکتب داری، آهنگری ،نجاری،پیله وری، بنا، نقاش ساختمانی، رنگ رزی، شیره پزی و غیره از شهرهای آباده ،ابرکوه،شهرضا، دهاقان،اردکان فارس و شوشتر احضار و با دادن امکانات سکونت و محل کسب به آنها  در سی سخت مقیم شدند که در حال حاضر نوادگان آنها ساکن سی سخت هستند . مهمترین خدمت مرحوم قباد خان آوردن معلم از تهران و ساخت مدرسه در سال 1310 می باشدکه در واقع اولین مدرسه به سبک جدید در استان بود.

تا سال1314 برای مداوای بیماران از زنان و مردان محلی(طبیب های محلی) و با داروهای گیاهی استفاده میشد. بنا به ضرورت امر قباد خان در سال مزبور از شخصی بنام مرحوم میرزا یدالله طبیبی شهرضائی خواست که در سی سخت مقیم شود.

مرحوم طبیبی که طبابت به روش سنتی بنام حکیم در خانواده اش موروثی بود و دارای کتب طبی قدیمی بود و بنا به وصیت جدش کتب مزبور متعلق به فرزند ذکوری خواهد بود که پزشک شود و خوشبختانه بنا به اظهار فرزندش آقای حاج حسام طبیبی که بازنشسته سازمان تعاون روستایی مقیم شهرضا میباشد کتابهای مزبور در اختیار آقای دکتر حسین صادق(برادرزاده مرحوم طبیبی) مقیم تهران میباشد.

مرحوم طبیبی دارای معلومات و تشخیص درمانی بسیار خوبی بودند و از ابزار پزشکی نوین استفاده می کردند.

(میرزا یدالله طبیبی شهرضائی)

فرماندار نظامی حکومت بهبهان و کهگیلویه که سی سخت و تلخسرو از توابع آن بود طی حکم شماره5625-28/6/1315 و فرمانده ژاندارمری تلخسرو طی حکم شماره759 مورخ1/6/1318 با آقای علی نیک اقبال از کلانترهای سی سخت دستور دادند که آقای یدالله طبیبی به تلخسرو و بهبهان بمنظور مایه کوبی (واکسیناسیون)آبله و معاینات مشمولین حوزه سربازگیری اعزام گردد که گویا ی این مسئله مهم است که در آن زمان پزشک از سی سخت به بهبهان و تلخسرو اعزام میشده است.

با استقرار پادگانهای نظامی در تلخسرو و سی سخت از سالهای 1310-1335 بنا به ضرورت و نیاز پادگانها، گروه پزشکی ارتش  نیز به تل خسرو و سی سخت  اعزام شدند که یکنفر پزشک و 2 نفر درجه دار پزشکیار در پادگان های فوق الذکر مستقر شدند.

بعد از  سال1322 که در واقع بعد از وقایع سمیرم بود به منظور ساخت درمانگاه پادگان سی سخت،بنا به دعوت آقای علی نیک اقبال و فرماندهان پادگان نظامی سی سخت از خوانین وکد خدایان کهگیلویه و بویراحمد و حضور در سی سخت مطابق لیست زیر: 1-خسرو خان بویراحمدی 2-منصور خان بویر احمدی 3-آقا اسکندر طاهری 4- خداکرم خان ضرغامپور  5-  عبدی(عیدی) جهانبانی    6-نورلله بهادران 7-ملا محمد شاه دیده ور 8-جان محمد خان چرامی 9-ملا فریدون بهادران 10-ملا ولی پناهی  عمده هزینه ساخت درمانگاه پادگان جهت استقرار پزشک و تیم پزشکی  را بعهده گرفتندوعده ای از کدخدایان بویراحمد نیز در جلسه حضور داشتند که قول مساعدت دادند که از جمله:1-کی فرج الله عزیزی 2-آقا محمد تقی خوبانی 3-آقا شیروان نرمابی 4-حسین انصاری 5-فریدون زنگوایی 6-یزدان نرمابی 7-غضنفر ایزد پناه 8-نصرالله نرمابی 9-آقا حیدر بابکانی 10-کی امان الله بهادران 11-کی بهرام همایونفر 12-میزرا علی محمد داور پناه  بودند . اولین پزشک پادگان دکتر آذرفر همراه با دو پزشکیار به نام استوار کربالی و استوار مطلبی بودند.

مبالغی اهدائی از سران مزبور جمع آوری و با همت و کمک اهالی سی سخت از قبیل بنا،کارگر و مصالح مورد نیاز تأمین و ساختمانی بنام بهداری پادگان (محل کنونی شهرداری و فرهنگسرای سی سخت) ساخته شد که سالها علاوه بر تأمین نیاز پادگان معاینات و مداوای اهالی را عهده دار بود. پس از انتقال پادگانهای نظامی و استقرار ژاندارمری، ساختمان بهداری پادگان در اختیار مرحوم خیرالله صابری مدیر دبستان سی سخت قرار گرفت که سالها مورد استفاده بود. آقای دکتر امینیان در تاریخ16/6/1337 از طرف سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی به سی سخت اعزام شد و تا سال 1339 در سی سخت بکار پزشکی اشتغال داشت که بعدا به باشت و دهدشت انتقال یافت(ایشان فعلا  ساکن مشهد می باشند). بعد از  انتقال دکتر امینیان  از  سی سخت ،دکتر هدایتی و دکتر آشورزاده به سی سخت اعزام شدند .دکتر هدایتی بعد از مدتی به تهران انتقال یافت و دکتر آشورزاده  بعد از مدتی به درمانگاه  شاهنشاهی خدمات اجتماعی یاسوج (درمانگاه شهید صدوقی ) منتقل گردید. سپس آقای دکتر قاهری بهمراه پزشکیاری بنام کریم سلامی به سی سخت اعزام و مستقر شدند.بعد از انتقال دکتر قاهری از پادگان سی سخت به مرکز ،مدتی بهداری پادگان سی سخت فاقد پزشک بود که پزشکیار پادگان (سلامی)  علاوه بر وظایف سازمانی خود به جای پزشک مرکز انجام وظیفه می نمود که باعث نارضایتی مردم شد که در نتیجه ملا علی نیک اقبال در نامه ای نارضایتی خود و مردم سی سخت را به سرهنگ علیزاده فرمانداریکل کهگیلویه و بویراحمد اعلام کرد.

لازم به توضیح است که آقایان دکتر امینیان ،دکتر هدایتی،دکتر آشور زاده و دکتر قاهری در ساختمانهای واگذاری مردم سکونت داشتند. با رفتن آقای دکتر قاهری در آخر تابستان 1343 طبق نامه مورخ8/8/1343 آقای علی نیک اقبال و دستور جناب آقای سرهنگ علیزاده فرماندار کل کهگیلویه و بویراحمد موجب گردید که از افراد اولین گروه سپاهیان بهداشت که مشغول انجام خدمت نظام وظیفه بودند از سال1343 تا سال 1349

• آقای دکتردیبازر (ستوانیکم وظیفه ) بهمراه 2 نفر دیپلم وظیفه بعنوان پزشکیار و یک راننده با اتومبیل لندرور
• آقای دکترخلعتبری(ستوانیکم وظیفه ) بهمراه 2 نفر دیپلم وظیفه بعنوان پزشکیار
• آقای دکتر امین الرعایا ( ستوانیکم وظیفه ) بهمراه 2 نفر دیپلم وظیفه بعنوان پزشکیار
• آقای دکتر پیروز (ستوانیکم وظیفه  ) بهمراه 2 نفر دیپلم وظیفه بعنوان پزشکیار

در  سی سخت مستقر و خدمات بهداشتی درمانی ارائه مینمودند و یکی از فعالیتهای مهم سپاهیان بهداشت ،پیگیری ساختمان سرویس بهداشتی و سنگ مخصوص در کلیه منازل مردم سی سخت منجر شد.

با توجه به اهمیت و مرکزیت سی سخت که قبل از دهه 1320 بعنوان مرکز بخش دروهان تعیین شده بود و همچنین اقدام عمرانی دولت در احداث خیابان(بلوار خمینی(ره) فعلی) و با صطلاح مردم شهرک ،نیاز به احداث درمانگاه بیشتر احساس میشد که منجر به ساخت درمانگاهی در زمین اهدائی مرحومان ملا اسفندیار صفایی و کربلایی سیف الله سی سختی از پسران مرحوم قبادخان  گردید و پزشک و پزشکیار وداروخانه در آن مستقر شد (جنب مدرسه حافظ). در این مقطع زمانی با  استقرار پزشک و درمانگاه، کارکنان سازمان ریشه کنی مالاریا نیز در سی سخت حضور یافته(سازمان ریشه کنی مالاریا  شعبه فارس تا سال 1347 و از سال 1349 سازمان ریشه کنی مالاریا شعبه خوزستان  عملیات سم پاشی بویراحمد و سی سخت را انجام می داده اند) و نسبت به جذب افراد بومی و آموزش دادن آنها اقدام کردند که سم پاشی خانه ها وسایر زیستگاههای پشه مالاریا مانند

بن رود را انجام می دادند  که در سال 1352 سازمان ریشه کنی مالاریا با بهداری فرمانداریکل کهگیلویه و بویراحمد ادغام شد.

در سال 1315 پزشک از سی سخت به تلخسرو و بهبهان اعزام میشده است. در سی سخت علاوه بر درمانگاه و حضور پزشک سازمانهایی مانند مدرسه، ثبت احوال، دفاتر رسمی ازدواج و طلاق و غیره از سال 1310به بعد وجود داشته است.

با شروع به ساختمان سازی دولت در محوطه معروف به شهرک در سال 1356 مجددا” ساختمان درمانگاهی جنب فرمانداری احداث که سالها بعنوان درمانگاه مورد استفاده بود و در حال حاضر محل استقرار اورژانس 115 و مهمانسرای شبکه دنا  می باشد. بعد از تعطیلی و انتقال درمانگاه فوق در حدود سال 1375 و تبدیل به زایشگاه سی سخت  ،مرکز درمانگاهی سی سخت در مرکز بستر درمانی شبکه دنا به صورت شبانه روزی خدمات عمومی را به مردم شریف شهرستان دنا ارائه می دهد.البته از حدود 3 سال گذشته خدمات تخصصی اطفال،داخلی ، زنان و زایمان و فوق تخصص اورولوژی در سی سخت به مردم ارائه می شود.

اثرات بسیار عظیم و ثمر بخش حضورممتد  پزشکان مشروح بالا در اذهان دانش آموزان منطقه بسیار شگرف بود که در حال حاضر منطقه سی سخت پزشکانی به جامعه کشوری و جهانی عرضه نموده که از مشاهیر بزرگ هستند برای  نمونه چشم پزشک معروف ملی و بین المللی جناب پروفسور دکتر امین الله نیک اقبالی  ،جناب دکتر سامان  نیک اقبالیان  اولین جراح پیوند لوزالمعده در ایران ،دکتر نیک اقبال (ها)،دکتر یزدان پناه (ها)،دکتر وفایی(ها)،دکتر محرابی(ها)،دکتر مرادیان(ها)،دکتر عزیزی(ها)،دکتر صفایی(ها)،دکتر محسنیان(ها)،دکتر قربانی (ها)،دکتر ملایی(ها)،دکتر محمد حسینی (ها)،دکتر نجفی(ها) و صدها پزشک متبحر و فرهیخته دیگر که با همت بزرگ خود علاوه بر معالجات مردم،آموزش دوره های عمومی ، تخصصی و فوق تخصصی فرزندان کشور را به عهده دارند  و همچنین  صدها  متخصص  در  رشته های فنی و مهندسی از نتایج فداکاری گذشتگان مردم سی سخت می باشد.

امید است که متناسب با پیشرفت و ارائه خدمات تخصصی در سایر شهرهای استان ،مردم سی سخت و سایر مردم شهرستان دنا نیز بتوانند به این امکانات دسترسی داشته باشند وامنیت  سلامت آنها به نحو مورد انتظار تامین بشود.