تامین آب شرب با چه کیفیتی و به چه قیمتی؟

سید سعید مهریان
چاه های نجف آباد و چنارستان یاسوج که از مدار بهره برداری خارج شده بود، مدتی است که مجددا وارد مدار بهره برداری قرار گرفته است. در حالی که این چاه ها در وسط اراضی کشاورزی احداث شده است. با توجه به این که کشاورزی در منطقه ما به شیوه سنتی است و این تفکر در بین اغلب کشاورزان ما رواج دارد که با کود دهی بیشتر محصول بیشتری به دست می آورند. لذا استفاده بی رویه اغلب کشاورزان از کودهای شیمایی سلامت آب و خاک و سلامت غذایی مصرف کننده ها را در معرض خطر قرار داده است.
گرچه که سلامت آب و خاک با هم ارتباط مستقیم دارد و ناسالم بودن هریک از این دو مولفه – آب یا خاک- بر دیگری و در نهایت سلامت غذایی که همواره از آن به عنوان یکی از شاخص های توسعه یاد می شود تاثیر منفی دارد و باید هر دو فاکتور- آب و خاک -از لحاظ سلامت مورد ارزیابی قرار گیرد ولی برای پرهیز از اطاله کلام در این نوشتار بیشتر قصد دارم سلامت بخش آب را و آن هم آب شرب سرچنار و اکبرآباد را که از چاه های آهکی تامین می شود مد نظر قرار دهم. و اما قبل از هر چیز لازم است تعریف دقیقی از آب آلوده ارایه کرد: کارشناسان آبی را که دارای عوامل بیماری‌زای عفونی یا انگلی، مواد شیمیایی سمی، ضایعات و فاضلاب خانگی و صنعتی باشد را آب آلوده گویند. بر حسب این تعریف منابع آلاینده آب به ۴دسته تقسیم شده اند که عبارتند از: گندآب که عوامل زنده بیماری‌زا و مواد آلی تجزیه پذیر را در بردارد. مواد زائد تجاری و صنعتی در بر دارنده عوامل سمی از نمک‌های فلزی یا مواد شیمیایی پیچیده مصنوعی. آفت کش‌ها. آلاینده های فیزیکی مانند گرما (آلودگی حرارتی) و مواد پرتوزا. عامل دیگر که آلاینده های کشاورزی نظیر کودها باشد در سطور بالا مورد اشاره قرار گرفت. با توجه به این که شهر یاسوج از لحاظ صنعتی چندان توسعه نیافته به نظر می رسد عوامل ناشی از مواد زائد تجاری و صنعتی در کنار آلاینده های فیزیکی و مواد پرتوزا آن چنان وسیع نیست که بر کیفیت آب شرب یاسوج و به ویژه مناطق اقماری از جمله چنارستان و اکبر آباد تاثیر زیادی داشته باشد.
از آن جا که چاه منطقه چنارستان در دل مزارع و در حاشیه باغستان های وسیع واقع شده، به دلیل این که اغلب کشاورزان این منطقه برای دفع آفات از سموم و برای بازدهی خاک از کودهای شیمیایی و یاد کود حیوانی بدون رعایت استاندارد، استفاده می کنند آب این چاه به احتمال بسیار زیاد به آلاینده های کشاورزی و دامی آلوده است. قرار گرفتن این چاه در کنار منطقه مسکونی و عدم اجرای سیستم تصفیه فاضلاب در این منطقه و استفاده از چاه های جذبی خطر آلوده شده آب چاه چنارستان را به فاضلاب انسانی به وجود آورده است. چاه آهکی اکبرآباد گرچه وضعیتی عین وضعیت چاه چنارستان ندارد ولی احتمال آلوده شدن آن به آلاینده های کشاورزی از قبیل کود و آفت کش وجود دارد. علیرغم این که آبفای استان از فرایند کلر زنی و یا روش های مشابه برای گند زدایی آب شرب استفاده می کند ولی این روش به عنوان مکمل پالایش مفید می باشد و تمام آلاینده ها با فرایند کلر زنی از بین نمی رود که از جمله می توان برخی انگل ها و ویروس ها را نام برد.
با توجه به این که شبکه توزیع آب شرب یاسوج به هم پیوسته است لذا هرگونه آلودگی در بخشی از این شبکه ایجاد شود به سایر بخش های شبکه منتقل خواهد شد.
علی ایحال از کلیه کارکنان شرکت آب و فاضلاب که دغدغه تامین آب شرب مردم را دارند تقدیر و تشکر می نمایم و اما به مسئولین این شرکت پیشنهاد می دهم به جای این که چاه های از مدار خارج شده را دوباره وارد مدار بهره برداری قرار دهند و بخش زیادی از آب سطحی دره آبشار را که در واقع روح زلال پارک جنگلی آبشار یاسوج است را بدون تصفیه و به صورت مستقیم وارد شبکه توزیع آب نمایند، بهتر است که شکستگی های را هرچه زودتر ترمیم تا از ایجاد چشمه های خیابانی و تبدیل معابر به کانال آب و هدر رفت این مایه واقعا حیاتی جلوگیری شود.
فرسودگی بخش زیادی از شبکه آب آشامیدنی یاسوج معضل دیگری است که سلامت همشهریان را به خطر انداخته است. بازسازی معابر به وسیله شهرداری و عریان شدن بخشی از شبکه توزیع آب در محل پیاده روها نشان دهنده میزان پوسیدگی شبکه در مرکز شهر یاسوج است. چون هزینه زیادی صرف بهسازی پیاده روهای یاسوج می شود لازم است آبفا قبل از اجرای عملیات سنگ فرش کردن پیاده روها اقدام به اصلاح شبکه در محدوده های مزبور نماید تا بیت المال حیف و چهره شهرمان نازیبا تراز این که هست نشود. تاکید می نمایم آبفا به جای این که با صرف میلیون ها ریال رپرتاژ آگهی شهروندان را با فرهنگ مصرف و صرفه جویی آشنا کند با ترمیم به موقع شکستگی ها قدم اول را عملا در بهینه کردن فرهنگ استفاده صحیح از آب بردارد.
البته ترویج فرهنگ ذخیره کردن آب توسط آبفا و رسانه های گروهی استان به ویژه رسانه های مکتوب کاغذی قابل تقدیر است چرا که تجربه نشان می دهد انبار کردن آب علاوه بر جلوگیری از قطعی آب باعث تقلیل چشمگیر میکروب ها می شود. در پایان لازم به یادآوری است: امروزه کارشناسان به خانواده ها توصیه می کنند که دستگاه های تصفیه آب خانگی را در آشپزخانه منازل خود نصب نمایند چرا که این دستگاه ها با استفاده از فناوری اسمز معکوس (RO) تمامی آلاینده های محلول در آب، نظیر کلر باقیمانده، نیترات، سموم و حشره کش ها، آرسنیک، سرب و … را از آب جدا کرده و آبی سالم و گوارا در اختیار خانواده ها قرار داده و درست در لحظه مصرف، آب آشامیدنی را تا ۹۰ درصد خالص می کند. زنگ آهن جدا شده از لوله های فرسوده و قدیمی توسط این دستگاه ها به طور کامل از آب جدا می شود و کاهش سختی و سنگینی آب، باعث جلوگیری از ایجاد رسوب در کتری، قوری، سماور و اتوهای بخار می شود