پنجشنبه 11 تیر 1394 - 19:16

سیاست دینی و دین سیاسی

ناصر کیانی

ناصر کیانی – هر ساله در هفتم تیرماه به یاد شهادت دکتر بهشتی مراسم یادبود برگزار می شود. جا دارد در این ایام نه تنها یاد ایشان که فکر و اندیشه ایشان هم گرامی داشته شود. کلیدی ترین جمله ی آن شهید گرانقدر که می تواند درمانی بر منازعات سیاسی کشوردر مقطع کنونی باشد جمله ما شیفتگان خدمتیم و نه تشنگان قدرت است که در دوره اولیه انقلاب کارکرد ویژه داشت اما این جمله ی زیبای انقلابی امروزه با شعارهای انقلاب و جمهوری اسلامی فاصله گرفته و به وضوح می بینیم که نوسیاسیون ما با هدف کسب قدرت از اصول اسلامی وانسانی دست برداشته و برای رسیدن به مناصب سیاسی حاضرند از همه ی ارزش ها و ارمانهای خود دست بردارند. به نظر می آید فضای سیاسی جامعه ی ما از گفتمان مسلط ما شیفتگان خدمتیم به گفتمان ما شیفتگان قدرتیم تغییر یافته است و این زنگ خطری است برای بقای جمهوری اسلامی. رسیدن به قدرت به هر شکل و حفظ قدرت به هر نحو در قاموس سیاست ماکیاولیست هاست و در اندیشه دولت اسلامی و ادبیات سیاسی اسلام جایی ندارد. ضمن تذکر و یاد آوری این نکته مهم به همه که ما به دنبال آن بودیم که سیاستمان را دینی کنیم و نه دینمان را سیاسی.به طور کوتاه به اندیشه های سیاسی ناظر بر حوزه های دین سیاسی وسیاست دینی یا سیاست اخلاقی و اخلاق سیاسی نگاهی میکنیم باشد که برای سیاست دوستان ما موثر افتد.

نیکلوماکیاولی از مهمترین اندیشمندان سیاسی است که نام او در عرصه ی سیاسی کشورها با سیاست ورزی، دروغ و حیله گری همراه بوده آوازه و شهرت او به خاطرآزاد نهادن دست حاکم و شهریار در استفاده ابزار گونه از دین، اخلاق و خوبی ها ست برای خوب جلوه دادن پادشاه وموفقیت شهریار. او کسب قدرت بیشتر وحفظ قدرت را برای حاکم ضروری می داند و برای رسیدن به چنین هدفی استفاده از هر وسیله ای را مشروع می داند و همینجاست که جمله معروف او خودنمایی میکند که هدف وسیله را توجیه می کند و نیزدلیل شهرت او نگاه لخت و برهنه اش به قدرت و سیاست است. ماکیاولی به خلاف دیگر اندیشمندان سیاسی موضوع قدرت و دولت را بدون در نظرگرفتن مفاهیم اخلاقی و دینی بررسی میکند. موافقان ماکیاولی اعتقاد دارند که ماکیاول واقع بینانه به حوزه قدرت وارد شده  و چون او دیپلمات بوده لذا به خوبی از فراز و فرودهای سیاست آگاهی داشته و می دانسته  که اهداف کشور و منافع ملی در عرصه سیاست با رعایت اصول اخلاقی و دینی محقق نمیشود بلکه برای پیروزی در عرصه سیاسی میبایست  از هر ابزاری کمک گرفت و لو اصولی که ظاهر اخلاقی ندارند ماکیاول سر سسلسله ی جریان فکری و نظری عصر نوزایش دینی(رنسانس)است. او به منظور ایجاد اتحاد سیاسی و وحدت ارضی در کشورش دست به نشر کتابی مهم به نام “شهریار” زد. کتاب او همچون کتب خواجه نظام الملک طوسی ، خواجه نصیر الدین طوسی و سایر اندرزنامه نویسان و سیاست نامه نویسان شرق به پند و اندرز به پادشاه و حاکم  برای اداره بهتر کشور می پردازد. مهمترین وجه تمایز کتاب او با سایر سیاست نامه نویسان به نگاه متفاوت و متمایزش و نگاه ابزار گونه ی او به دین و اخلاق برمیگردد. ماکیاول به بهانه ی یکی دانستن مصلحت شهریار با مصلحت کشور و ملتش دست حاکمیت را در استفاده از آموزه هایی مانند پیمان شکنی، استفاده از نیرنگ ومکر در پیشبرد اهداف، سوء استفاده از احکام دینی و اصول اخلاقی، دروغ، تظاهر به اخلاق و رفتار نیک، تظاهر به دینداری حاکم به منظور نفوذ در قلوب توده ی مردم و فریب آنان، مجاز میشمارد. ماکیاولی معتقد است که توده مردم نوعا ساده و زودباورند و بر اساس ظاهر و آنچه می بینند یا میشنوند داوری می کنند. لذا تظاهر به صفات پسندیده بویژه دینداری را برای شهریار مطلوب میشمارد. توصیه های ماکیاول به دولت تا بدانجا می رسد که می گوید: اگر حاکم می خواهد به مردم خیر و خوبی رساند بایستی آنرا به تدریج به مردم دهد تا چشمهای مردم همیشه به دستان پادشاه باشد و اگر می خواهد تصمیمی  بگیرد که مشکلات مالی و مادی برای مردم در پی دارد، یا دستوراتی دهد که خلاف میل مردم است آنرا یکباره اعمال کند، زیرا مردم فراموش کارند وبه دلیل داشتن مشکلات متعدد آثار تصمیمات بد را زود از یاد می برند ماکیاولی به کارگیری خصال حیواناتی مانند شیر و روباه  نماد قدرت و مکررا برای پادشاه مجاز می داند . به طور کلی از نگاه ماکیاولی به دست اوردن قدرت هدف است و برای رسیدن به چنین هدفی می توان از هر ابزاری استفاده کرد حتی دین و اخلاق هم ابزاری می شوند برای رسیدن به قدرت یا حفظ دولت. از این منظر دین، اخلاق و اصول اخلاقی وسیله ای میشوند در دست دولتتا هر وقت بخواهد بتواند از آن استفاده کند.

در مقابل اندیشه ماکیاول که به تز جدایی دین و سیاست یا اخلاق از سیاست معتقد بود، گروه دیگری از اندیشمندان قرار دارند که به دنبال استقرار اخلاق در میان جامعه بوده اند. سقراط حکیم یونانی،وقتی در سن ۷۰ سالگی به اتهام انکار خدایان رسمی کشورو اغوای جوانان به اعدام محکوم شد. به راحتی رای دادگاه را پذیرفت و نقشه ی دوستانش را برای فرار از زندان رد کرد و گفت اطاعت از حکم دولت برای حفظ نظم اجتماعی واجب است هر چند حکم دولت به خطا و ضرر شخص باشد. افلاطون محور اندیشه سیاسی خود را بر اساس عدالت .اخلاق، خوبی . زیبایی . تربیت شهروندان نهاد و گسترش داد. ارسطو هم همچون استادش افلاطون به عدالت، اعتدال . اخلاق و سعادت مادی و اخروی  انسانها نظر داشت و وظیفه دولت ها را تامین سعادت انسان می دانست و معتقد بود که دولتمردان باید نسبت به رعایت قوانین و آداب اجتماعی کاملا پایبند باشند و هر گونه نقض قوانین و ضوابط اخلاقی جامعه توسط حکام، مردم را در قانون شکنی دلیر میکند و قانون شکنی ها و عدم رعایت اخلاق  حتی قویترین دولت ها را به انحطاط و سقوط نزدیک می کند.

ادامه دارد …..

نظرسنجی
فعلا نظرسنجی در جریان نیست
لینک کوتاه : https://boyernews.com/?p=154023
به اشتراک بگذارید:
نظرات کاربران :
  1. حسيني گفت:

    متاسفانه سياست ماكياولي در حال شيوع در همه كشورهاست حتي در كشورهاي اسلامي و اين زنگ خطري است براي ما. قابل توجه اناني كه به دنبال گرفتن قدرت و مسؤليت اند به هر قيمتي

  2. ناشناس گفت:

    ارسطو هم همچون استادش افلاطون به عدالت، اعتدال . اخلاق و سعادت مادی و اخروی  انسانها نظر داشت و وظیفه دولت ها را تامین سعادت انسان می دانست و معتقد بود که دولتمردان باید نسبت به رعایت قوانین و آداب اجتماعی کاملا پایبند باشند و هر گونه نقض قوانین و ضوابط اخلاقی جامعه توسط حکام، مردم را در قانون شکنی دلیر میکند و قانون شکنی ها و عدم رعایت اخلاق  حتی قویترین دولت ها را به انحطاط و سقوط نزدیک می کند…

  3. دانشجو گفت:

    جای شما برای تدریس در دانشگاه های استان خالی است

    / لطفا در نقد مدیریت ارشد استان مقاله ها را ادامه دهید… بنازم قلمت را

  4. فرهنگی گفت:

    صحنه سیاست در استان ما بچه بازی است. سر علی تو هم بیو ثبت نام کن.

دیدگاه شما