نگاهی به دلایل بازگشت محسن رضایی به سپاه

محمد علی وکیلی: تصمیمات مهم از مردان بزرگ هیچگاه تصمیماتی شخصی تلقی نخواهد شد. آنان اگر هم به دلیل شخصی تصمیم مهمی را اتخاذ نمایند، تاثیر خود را بر ساحت عمومی خواهد گذاشت و در نگاه کارشناسان تحلیل و تجزیه چند بُعدی و چند لایه ای می شود. یکی از این مردان دکتر محسن رضایی است.

او به دلیل نقش بی بدیل در فرماندهی سپاه و اداره جنگ، بخش نوستالژیک دوران جوانی و نوجوانی نسل نگارنده را تشکیل می دهد. نامش با دفاع هشت ساله ملت ایران عجین و پیوند ناگسستنی دارد.

نقشش در جنگ قابل مقایسه با نقش آیت الله هاشمی در انقلاب است و همچنانکه کسی نمی تواند نام هاشمی را از شناسنامه انقلاب حذف نماید، هیچ کس نمی تواند نام آقا محسن را از شناسنامه دفاع مقدس حذف کند. اما مردان بزرگ به میزان بزرگی شان، تصمیمات کوچک شان هم بزرگ جلوه می کند آنچنانکه اشتباهات کوچکشان نیز مهلک و بزرگ خواهد بود و بلعکس موفقیت شان کوچک تلقی خواهد شد.

نقش آفرینی تاریخی هاشمی تحت الشعاع برخی تصمیمات کوچک قرار گرفت. آقا محسن همزمان با فراگیری موج اصلاح طلبی در ایران، تصمیم گرفت ردای سرداری را با ردای سیاستمداری عوض کند. آن روز این تصمیم آقا محسن در امواج پر قدرت دوم خرداد کمتر پژواک داشت و مورد توجه قرار نگرفت. بی شک یکی از دلایل ناکامی های بعدی دکتر محسن رضایی در ساحت سیاست به زمان تصمیم اش بر می گردد. او در فضای پرانرژی و پرشور اصلاح طلبی و در ابتدای حاکمیت دوم خرداد، اقدام به تغییر رویکرد کرد.

این در حالی بود که رویکرد جدیدش نیازمند قدرت هماوردی گفتمانی اش بود. شاید برداشت آقا محسن این بود که چون شاخص ترین نیروی گفتمان دفاع مقدس بوده پس به همان سرعت نیز می تواند در ساحت سیاست گفتمان سازی کند و به محور گفتمان غالب نیز تبدیل شود و با تکیه بر محبوبیت حاصل از نقش هایش در جنگ قادر است نردبان ژنرالی سیاست را بسرعت طی کند و بالاتر از حریفان قرار گیرد. اما موج قدرتمند گفتمان اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دوم خرداد چنین فرصتی را نه برای آقا محسن بلکه به هیچ رقیبی نداد.

آقا محسن که هشت سال پس از خاتمه جنگ را در حاشیه رویکرد سازندگی بسر برده بود و سیاست صبر را در پیش داشت نسبت به روندها معترض بود. با پیروزی دوم خرداد و دو قطبی شدن فضای سیاسی جامعه، شکستن این فضا و تشکیل قطب سوم را وظیفه خود فرض کرد. با این تصمیم، به طور مستقیم وارد حوزه سیاست شد. روزنامه تاسیس کرد، حزب راه انداخت، مناظره کرد و اقدام به یارگیری از دو جناح قدرتمند نمود اما حوزه سیاست تفاوتهای ماهیتی با حوزه دفاع مقدس داشت. در آنجا آقا محسن از کاریزمای منحصر بفرد برخوردار بود.

او یارانش را نه انتخاب بلکه تربیت نمود. صحنه جنگ متاثر از فراگفتمان انقلاب در خدمت تنها گفتمان دفاع مقدس بود اما ســاحت سیـاست متکثر بود. فراگفتمان انقلاب در حوزه سیاست، به خرده گفتمان های زیادی اجازه فعالیت داد و دو خرده گفتمان اصلاح طلبی و اصولگرایی به دلیل پشتوانه اجتماعی توانستند فاتح صحنه باشند و ژنرالهای بسیاری را در صف مقدم در خدمت داشتند. اصطکاک و رویارویی قدرتمند این دو خرده گفتمان به دیگر گفتمانها اجازه سر برآوردن نداد.
آقا محسن هم به سد پولادین این دو خرده گفتمان برخورد.

او در سالهای 88، 84، 78 و 92 هر چه هنر داشت رو کرد تا شاید معبر جدیدی از دل دژهای مستحکم اصلاح طلبان و اصولگرایان باز نماید. به تصدیق کارشناسان حرفهایش جدید، حساب شده و با برنامه ترین نامزد رقابت های سه دور گذشته ریاست جمهوری بود اما فضای گفتمانی در سیاست، نظامی ستیز بود و آقا محسن به عنوان نماد گفتمان نظامی ناکام این صحنه ها بود. او حالا تصمیم مهم دیگری گرفته است: تصمیم بازگشت به خاستگاه اصلی خویش!

در این مدت پیرامون چرایی و پیامدهای این تصمیم شاهد گمانه زنی های زیادی بودیم. بی شک این تصمیم در این شرایط حاوی پیامدهای مهمی است. اما چرا آقا محسن بجای بازنشستگی تصمیم گرفت لباس رزم بپوشد؟ پاسخ به این چرایی نیازمند تعیین موقعیت و جایگاهشان خواهد بود ولی به اجمال به موارد زیر اشاره می شود:

1-بی شک زمان کنونی برای این تصمیم مهم است. ایران در بحرانی ترین دوره و در موقعیت یکی از مهمترین تصمیم های پس از انقلاب است. قدرت برتر ایران در منطقه خاورمیانه از حالتی زیر پوستی خارج و به یک واقعیت انکار ناپذیر علنی رسیده است.

این واقعیت رقیبان بالقوه را به رویارویی علنی رسانده است. عربستان سعودی گارد یک کشور مهاجم را پیدا نموده و بر سر منافع مورد نزاع شکل جنگی به خود گرفته است. هر روز در حال تحریک آستانه تحمل و بردباری ایران می باشد. آنچنانکه قدرت برتر کنونی ایران محصول سیاست صبر و انتظار و عدم رویارویی مستقیم بوده است. اما گویی سعودیها به این نتیجه رسیده اند که در شرایط مرگ و حیات می باشند و تمام انرژی خود را به میدان آورده اند.

اگرچه احتمال رویارویی مستقیم ایران و عربستان دور از ذهن می باشد و وضعیت عربها شکننده تر از آن است که بتوانند وارد این ریسک مهلک شوند اما اگر کسی به نقطه ای برسد که هیچ چیز برای از دست دادن نداشته باشد، آنگاه ممکن است دست به هر اقدام حساب نشده نیز بزند.
بنابراین اولین گمان این تصمیم آقا محسن به شرایط بحرانی کنونی ایران و منطقه بر می گردد.

2-گمان دوم حول مسائل داخلی سپاه است. سپاه اکنون چنان قدرتمند می باشد که نقش هایش منحصر به یک یگان نظامی با کارکردهای نظامی نیست. بخش مهم برتری قدرت فرامنطقه ای ایران محصول ظرفیتها و نقش آفرینی های شاخه قدس سپاه می باشد. بسیاری از پروژه های ملی با توان مهندسی سپاه در حال انجام است.

بسیج بعنوان شاخه اجتماعی، سیاسی سپاه هم اکنون در تمام واحدهای سیاسی، از روستا گرفته تا دانشگاه و سازمانها، نقش اول را ایفا می کند. بنابراین سپاه به لحاظ سازمانی دیگر محدود به یک نهاد نظامی صرف نمی شود. بزرگی و تاثیرگذاری این نهاد انقلابی، اقتضای اتاق فکر قوی و حضور یک چهره کاریزماتیک و آشنا به ساختار آن و البته آزموده شده در فضاهای سیاسی -اجتماعی می باشد. بی تردید هدایت درست این نهاد تاثیرگذار و انقلابی نقش تعیین کننده ای در هدایت کشتی انقلاب ایفا خواهد نمود.

نهاد سپاه بایست در سقف فراگفتمان انقلاب باقی بماند و فروکاستن آن در سطح خرده گفتمانهای موجود، موجب کاهش منزلت و تضعیف کارکردش خواهد شد. نام سپاه پاسداران امنیت آور و غرور آفرین است. تا زمانیکه این نهاد گرفتار کج روی گروههای سیاسی و باندی نگردد هیبتش باعث ایجاد وحشت برای دشمنان نظام و وجودش مایه عزت و امنیت دوستان خواهد بود.

سپاه به سرمایه اجتماعی غیرقابل محاسبه برای کلیت نظام تبدیل شده است. پاسداری از این سرمایه بر عهده مهندسان اجتماعی این نهاد معظم می باشد. حال با توجه به تغییر نسل سپاه باید دید که برخورد همکاران امروز آقا محسن با فرمانده دیروزشان چگونه خواهد بود.

ان شاء الله که آغوش باز آنان و قدر شناسی شان نسبت به فرمانده دیروز خود، موجب به بار نشستن آرمانهای این مرد بزرگ گردد و سپاه با آقا محسن با تجربه و آزموده محیط های مختلف، محبوبتر از همیشه در دفاع از نظام و انقلاب نیک بدرخشد.

سرمقاله امروز روزنامه ابتکار