سه شنبه 21 مرداد 1393 - 13:16

روغن پالم در کمین سلامتی شهروندان

 کاهش مصرف مواد لبنی افزون بر به خطر انداختن سلامت شهروندان، امنیت تجاری و شغلی تولیدکنندگان را نیز با خطر روبرو می کند.

حفظ سلامت و امنیت غذایی انسان از اهداف مهم سازمان جهانی بهداشت و سازمان جهانی خوار و بار است. به طوری که اساسنامه سازمان جهانی بهداشت هدف خود را دستیابی مردم به بیشترین سطح سلامت ممکن بیان می کند و بالا بردن سطح زندگی و بهبود تغذیه مردم جهان و و ایجاد امنیت غذایی نیز از اهداف مهم سازمان جهانی خوار و بار است.

با توجه به اینکه جهان پیرامون انسان امروزی سرشار از ترکیبات شیمیایی خطرناک است و روز به روز بر آمار بیماریهای ناشی از این مواد در جهان افزوده می شود از این رو توجه به سلامت انسان و محیط زندگی و مواد غذایی و مصرفی او از بایسته هایی است که نباید آن را نادیده گرفت.

چندی است که خبرهایی درباره ترکیب روغن پالم در مواد لبنی از سوی کارشناسان، مسوولان و رسانه ها به گوش می رسد و اعلام رسمی و هشدار وزارت بهداشت در این زمینه بر نگرانی مردم افزوده و آنان را در مصرف مواد لبنی دچار تردید کرده است.

به گزارش چهاردهم مرداد ماه خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، تا چندی پیش گفته می شد شیر کم چرب شیری است که میزان چربی آن در فرآیند تولید کارخانه های لبنی کاسته شده اما شیر پرچرب همان محصولی است که از دامداران خریداری می شود و به غیر از فرآیند پاستوریزاسیون و کاهش چند دهم درصدی چربی آن، عملیات دیگری روی آن انجام نمی شود؛ بنابر این شیر پرچرب همان شیر کامل است.

اما از زمانی که وزیر بهداشت وجود روغن پالم را در شیر پرچرب تایید کرده، چربی فرآورده های لبنی و شیر زیر سوال رفته است.

**روغن پالم چیست؟

گیاه پالم یا نخل روغنی از گیاهان بومی آفریقا است. این گیاه اولین بار در کشورهایی مثل آنگولا و توگو به عمل آمد. تکثیر آن در کشورهایی مانند مالزی و اندونزی و فیلیپین از سال 1848 میلادی شروع شد(1).

روغن پالم از اسیدهای چرب و گلیسرول مثل همه چربی ها تشکیل شده است. بر خلاف تمام چربی ها اسیدهای چرب اشباع فراوانی دارند که در دمای اتاق جامد هستند. روغن پالم اسم خود را از اسید چرب اشباع c16 یالمتیک اسید گرفته است.

امروزه روغن پالم دومین روغن نباتی جهان از نظر تولید به شمار می آید ضمن آنکه بالاترین میزان صادرات را در میان روغن های نباتی به خود اختصاص داده است.

اسید اوییک اشباع شده نیز تشکیل دهنده روغن پالم است. به گفته سازمان جهانی بهداشت، شواهد قانع کننده ای نشان می دهد که مصرف پالمتیک اسید، احتمال ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را افزایش می دهد.

از این رو آن را به عنوان اسیدهای چرب ترانس که در دمای اتاق جامداند، طبقه بندی کرده اند.

روغن پالم روغنی خوراکی است که از قسمت گوشتی میوه درخت نخل روغنی استخراج شده ولی روغن هسته پالم از مغز هسته های میوه پالم استخراج و از نظر ترکیب و خصوصیات فیزیکی با روغن پالم متفاوت است و مصارف و بازار جداگانه ای دارد(2).

کشور مالزی با کمی اختلاف نسبت به رقبا، تولید کننده و صادر کننده تراز اول روغن پالم در جهان است.

هم اکنون روغن پالم به عنوان «روغن گیاهی» یا «چربی گیاهی» بر روی برچسب های مواد غذایی در اتحادیه اروپا (EU) ذکر شده است.

از سال 2015 زیر نظر اتحادیه اروپا در بسته بندی مواد غذایی، دیگر اجازه استفاده از اصطلاح کلی «چربی گیاهی» یا «روغن گیاهی» در فهرست مواد تشکیل دهنده داده نمی شود و تولید کننده مواد غذایی باید نوع خاص چربی گیاهی مورد استفاده شامل روغن پالم را ذکر کند.

**مصارف گوناگون روغن پالم

روغن پالم ماده مشترک موادی از جمله، مارگارین، بیسکویت، نان، غلات صبحانه، شامپو، رژ لب، شمع، مواد پاک کننده، شکلات و بستنی و … است.

برآوردهای کارشناسان نشان می دهد که بیش از نیمی از مواد بسته بندی شده موجود در فروشگاه ها (سوپرمارکت ها) شامل فهرستی از محصولاتی است که در ترکیب آنها روغن پالم وجود دارد(3).

امروزه روغن پالم به عنوان یک روغن نباتی به طور گسترده در جهان استفاده می شود و انتظار می رود تا سال 2020، استفاده از روغن پالم همزمان با افزایش جمعیت به 2 برابر برسد.

مصرف روغن پالم در صنایع صابون سازی و همچین فرآورده های روغن پالم در صنایع مختلف آرایشی، بهداشتی و شیمیایی از گذشته مطرح بوده است.

البته از روغن پالم و محصولات ناشی از آن می توان در سطح وسیعی استفاده کرد. از آنجایی که این روغن به دلیل اینکه سرشار از اسیدهای چرب اشباع شده است یک روغن مطلوب برای سرخ کردن به شمار می رود.

در مالزی و بعضی از کشورها این روغن را برای سرخ کردن مواد غذایی و تهیه شرینی جات استفاده می کنند.

بازده میوه خرما 2 روغن مجزا – روغن پالم و روغن هسته پالم است. روغن پالم فرآوری شده از پالپ میوه، خوراکی است و به طور عمده در محصولات غذایی مورد استفاده قرارمی گیرد و روغن هسته پالم از دانه های این میوه استخراج و به طور عمده در ساخت صابون ها و لوازم آرایشی استفاده می شود، در حالی که تفاله (expeller) هسته پالم (PKE) به عنوان خوراک دام و به عنوان سوخت های زیستی برای تولید برق استفاده می شود (4).

روغن پالم را می توان به عنوان بیودیزل (سوخت زیستی) که آن هم معمولا به عنوان روغن پالم متیل استر شناخته شده است، استفاده کرد.

سوخت زیستی روغن پالم معمولا برای ساخت بیودیزل روغن پالم با سایر سوخت ها مخلوط می شود(5).

به نظر کارشناسان وزارت بهداشت، مصرف عمده پالم در صنعت، قنادی ها، صنایع شیرینی، شکلات و … است، در اینجا نیز علت به کار بردن روغن پالم آن است که این روغن مقداری نیمه جامد است از این رو برای استفاده در این فرآورده ها مناسب دیده شده است.

در گزارش هجدهم مرداد ایرنا «رسول دیناروند» معاون سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت می گوید که سواستفاده از روغن پالم در جاهایی که چربی های دیگر نیز وجود دارند، رخ می دهد. برای نمونه در فرآورده های لبنیاتی پرچرب، در سال های گذشته طبق استاندارد ملی اجازه داده شد که در تعدادی از فرآورده ها مانند پنیرها، بستنی، خامه و … از روغن گیاهی استفاده شود و بطور طبیعی روغن گیاهی یعنی روغن پالم.

**پالم در ایران

طرح مطالعاتی جایگزینی روغن پالم به جای سایر روغن های وارداتی در ایران از سال 1362 آغاز و ورود این روغن در کشور از سال 1368 شروع شد. در سال 1368 طبق پیشنهاد اداره نظارت بر مواد غذایی، به کارخانه های روغن نباتی کشور مجوز داده شد که روغن پالم پالایش شده را به روغن های جامد نباتی اضافه کنند، مشروط به اینکه میزان اسید های چرب اشباع لوریک، استئاریک و پالمتیک بیش از 20درصد نشود(6).

در همین زمینه هجدهم مردادماه روزنامه شرق به نقل از دیناروند می نویسد: مصرف پالم در ایران از 30سال پیش آغاز شده و در این سال ها مصرف این نوع روغن هر ساله اضافه شده و یک واقعیت اینکه در ایران مردم در گذشته به روغن های جامد علاقه مند بودند و روغن پالم هم روغنی جامد است.

طی سال های گذشته وزارت بهداشت و صنایع تلاش کردند و تا حد زیادی توانستند روغن های جامد را کاهش دهند که این کاهش محسوس است.

روغن پالم در سال های گذشته جایگزین روغن های جامد شده و یکی از علت های استفاده از این روغن در مصارف صنعتی مقاومت حرارتی بسیار بالای آن است.

اما واقعیت این است که روغن جامد و پالم به دلیل اسید چرب ترانس بالا، روغن های نامناسبی برای سلامت انسان هستند.

خبرگزاری ایرنا هجدهم مرداد ماه به نقل از دیناروند می نویسد که روغن های جامد نباتی یا روغن هایی که دارای اسید چرب اشباع بالا هستند مثل پالم، در گرفتگی عروق و حتی افزایش سرطان ها دخالت دارند.

دیناروند با بیان اینکه متاسفانه روز به روز سن ابتلا به گرفتگی عروق و سکته های قلبی در کشور کاهش می یابد می گوید: بخش عمده این بیماری ها وابسته به تغذیه از جمله مصرف اسیدهای چرب اشباع ناشی از روغن پالم است.

به گزارش همان روز ایرنا، دیناروند با بیان اینکه در بازرسی های وزارت بهداشت نمونه هایی از روغن پالم در فرآورده های لبنی پرچرب وجود داشته می گوید به یقین با تمامی کسانی که در این تقلب نقش داشته اند، برخورد خواهد شد و همچنین با پیگیری های وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در سال جاری دولت تصویب کرد که میزان واردات روغن پالم به حداکثر30 درصد برسد به این دلیل که پارسال بیش از 500 هزار تن واردارت روغن پالم داشته ایم.

**استانداردها و سلامت مواد غذایی

در چشم انداز توسعه کشور، امنیت غذایی و تامین سلامت افراد جامعه مورد تاکید قرار گرفته است. از جمله راهبردهای دستیابی به جامعه سالم، بهبود کیفیت تغذیه است(7).

افزایش سهم مواد پروتیینی در برنامه غذایی روزانه مردم و بالا بردن سهم پروتیین حاصل از فرآورده های دامی از راهبردهای بنیادی در این ارتباط است که در صدر آنها شیر و مواد لبنی قرار دارد.

در گفتگوی «عطاالله شکوری» مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی، آشامیدنی و آرایشی بهداشتی معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت، با رادیو سلامت آمده است که طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت امنیت غذایی یعنی اینکه، تمام مردم یک کشور، فارغ از هر گونه رنگ، جنس و نژاد، در تمام عمر خود به غذای کافی (Sufficient)، سالم (Safe) و مغذی (Nutritious) دسترسی داشته باشند تا بتوانند سالم و فعال به حیات خود ادامه دهند(8).

طبق این تعریف سلامت غذایی (Food safety)، یکی از پایه های اصلی امنیت غذایی، به شمار می آید که بنا بر تعریف سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد( فائو ) به تمام خطرات شیمیایی، بیولوژیکی (زیستی) و فیزیکی اشاره دارد که می توانند با حضور در مواد غذایی به صورت حاد و مزمن سلامت انسان را تهدید کنند.

از این رو در حوزه مواد غذایی طبق معیارهای سازمان های بین المللی چون سازمان جهانی بهداشت و سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد و در تمام نقاط جهان از جمله در کشورهای پیشرفته 2 بخش تخصصی مجزا به نام های کنترل کیفی مواد غذایی و سلامت مواد غذایی وجود دارد که کارشناسان هر رشته به طور جداگانه درباره موضوعات خود تحقیق می کنند. در حقیقت یکی از علتهای موفقیت کشورهای پیشرفته در امر غذای سالم وجود این نوع نگاه کارشناسانه است (9).

به نوشته بیست و هفتم آذرماه 91 خبرگزاری ایرنا، بنابر آخرین بررسی انستیتو تحقیقات کشور، 90 درصد خانوارهای ایرانی دچار کمبود کلسیم هستند.

شیر غنی شده با کلسیم و ویتامین «د» اگر در بازار باشد می تواند بخشی از نیاز بدن را به این مواد مغذی تامین کند.

این میزان کمبود به این معنی است که مردم مهم ترین منابع غذایی تامین کننده کلسیم مانند شیر و مواد لبنی را به اندازه کافی مصرف نمی کنند.

این در حالی است که کمینه مصرف سرانه شیر برای هر ایرانی، از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، 150 کیلوگرم توصیه شده است(10).

هماهنگی و حرکت بر مبنای استاندارها و معیارهای جهانی سلامت و بهداشت در گرو داشتن نظام مدیریتی کارآمدی است که بتواند با نظارت دقیق بر شیوه های کمی و کیفی تولید، توزیع و مصرف مواد عذایی سلامت افراد جامعه را تامین کند.

به نقل از تارنمای معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، شکوری مهمترین نقش را در تامین امنیت و سلامت مواد غذایی مردم جامعه برای دولت دانسته و می گوید نظارت و مدیریت درست و اصولی در امر تولید، حمل و نقل، انبار و توزیع مواد غذایی از وظایف مهم دولت و بخش خصوصی درگیر در مواد غذایی به لحاظ حفظ کیفیت و سالم بودن این مواد است.

استانداردها نقش مهم و سازنده ای در تضمین سلامت جامعه و اطمینان از عملکرد مناسب تجارت مواد غذایی دارند و نشان ایمنی و سلامت اهمیت و جایگاه ویژه ای در سازمان غذا و دارو دارد ولی به نسبت این اهمیت بسیاری از شرکت ها و کارخانه های مواد غذایی اهمیت و اعتبار شرکت خود را فقط به یک تکه کاغذ دانسته و توجه چندانی به رعایت استاندارد در کیفیت تولید، بسته بندی و توزیع ندارند.

شکوری درباره نقش استانداردها در امنیت و سلامت مواد غذایی بر این باور است که با رشد دانش پزشکی و افزایش سطح بهداشت در قرن بیستم، جمعیت کره زمین رو به رشد نهاد و از این رو بسیاری از مردم فرصت تهیه مواد غذایی تازه را از دست دادند(11َ).

در نتیجه کم کم شرکت های تهیه کننده مواد غذایی آماده، رشد کردند. از طرفی مواد غذایی می بایست به مکان های بسیار دورتر از محل تولید حمل شده یا به مدت زیادی نگهداری و انبار می شدند.

با توجه به این موضوع، کارشناسان امر برای حفظ کیفیت مواد غذایی مورد مصرف و برای سالم نگه داشتن مواد عذایی در برابر سموم، شروع به تدوین استاندارد کردند؛ به طوری که امروزه استانداردها نقش مهمی در امنیت و سلامت مواد غذایی بر عهده دارند.

به گزارش هجدهم مرداد خبرگزاری فارس، دیناروند با بیان اینکه استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی پرچرب مانند پنیر و خامه بیشتر دیده می شود و در شیر و کره نسبت به پنیر و خامه کمتر دیده می شود می گوید، ترجیح وزارت بهداشت بر این است که سرانه مصرف لبنیات در کشور کاهش پیدا نکند.

**جمع بندی

کیفیت سلامت مواد غذایی موضوعی مهم است که بایستی به آن توجه ویژه ای صورت گیرد.

با افشاگری های چند روز گذشته وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ارتباط با استفاده غیر مجاز و بیش از اندازه روغن پالم در مواد لبنی به ویژه شیر به صرف اینکه شرکت یا کارخانه ای از سازمان های متولی استاندارد و کیفیت، مجوز دریافت کند نمی تواند نشان و تضمین واقعی کیفیت و سلامت این مواد باشد.

از سویی تولید کنندگان مواد غذایی لبنی با آگاهی از اینکه فرآورده های غذایی در ارتباط مستقیم با سلامت مردم جامعه است، روز به روز محصولات خود را با کیفیت پایین تر و قیمت بیشتری عرضه می کنند و این موضوع با در نظر گرفتن اینکه بیشتر خانوارهای ایرانی به کمبود کلسیم دچار هستند ممکن است سرانه مصرف شیر و دیگر مواد لبنی را در کشور کاهش دهد.

کاهش مصرف مواد لبنی افزون بر به خطر انداختن سلامت شهروندان، امنیت تجاری و شغلی تولیدکنندگان را نیز با خطر روبرو می کند.

از طرفی وزارت بهداشت و سازمان کیفیت و استاندارد و دیگر سازمان های دست اندرکار، به عنوان مسوولان تامین سلامت آحاد جامعه اگر به صورت پیوسته، بر مراحل مختلف تولید، توزیع و عرضه مواد غذایی نظارت و کنترل داشته باشند، شاید تولید کنندگان نیز با دقت و تعهد بیشتری در تولید محصولات خود عمل کنند.

روغن پالم به عنوان منشا بیماری های مختلف قلبی، عروقی، تنفسی و … که تا امروز به صورت پنهان در مواد لبنی حضور داشته است نه تنها در لبنیات بلکه در مواد غذایی دیگر از جمله شیرینی، شکلات، بستنی و … نیز استفاده می شود و از این رو وارد کنندگان مواد اولیه غذایی از جمله روغن پالم نیز بایستی تنها به فکر سود جویی بیشتر نبوده و در خرید و واردات محصولات بی کیفیت و ارزان قیمت بازنگری کنند.

پی نوشت ها

1) http://www.fdo.mui.ac.ir

2) همان

3) http://www.wwf.org.au

4) http://www.asriran.com

5) همان

6) http://www.fdo.mui.ac.ir

7) http://www.hamafza.ir

8) www.fdo.sbmu.ac.ir

9) همان

10) http://www.hamafza.ir

11) www.fdo.sbmu.ac.ir

از فاطمه دوله – گروه تحقیق و تفسیر خبر

نظرسنجی
فعلا نظرسنجی در جریان نیست
لینک کوتاه : https://boyernews.com/?p=116251
به اشتراک بگذارید:
نظرات کاربران :

دیدگاه شما